เมื่อพูคคำว่า “ยาย” คนหนองขาวส่วนใหญ่จะคิดไปถึงหม้อดินที่แขวนไว้เป็นราวในห้องใดห้องหนึ่งของบ้าน ภายในหม้อดินจะบรรจุไว้ด้วยขี้ผึ้งปั้นเป็นรูปคน หม้อละ ๑ คนชาวบ้านหนองขาวเชื่อว่ายายจะเป็นผู้ปกปักรักษาให้ทุกคนในบ้านมีความสุข ยายจะช่วยเหลือดูแลให้ทุกคนพ้นอันตรายทั้งปวง ดังนั้นเมื่อลูกหลานคนใดแต่งงานและมีบ้านใหม่เป็นของตนเองก็จะรับยายไปอยู่ด้วยกันทั้ง ๒ ฝ่าย จึงทำให้มีหม้อยายเพิ่มขึ้นตามลำดับ การรับยายมีมาแต่โบราณและสืบทอดกันมาหลายชั่วอายุในแต่ละบ้านที่มีหม้อยาย การรับยายจะมีขึ้น ต่อเมื่อลูกหลานมีสามีหรือภรรยาและแยกบ้านไปอยู่ต่างหาก ก็จะต้องมาทำพิธีมารับยายไปอยู่ด้วยในครอบครัวของตน การเรียกชื่อหม้อยายก็จะเรียกไปเหมือนกัน เช่น ยายทุเลา หลวงตำรวจ ยายทอง ตาปู่เขียว ฯลฯวิธีการรับยาย ผู้รับยายต้องเตรียมอุปกรณ์ให้พร้อมก่อนวันรับยาย สิ่งที่ต้องเตรียม
มีดังต่อไปนี้
– หม้อดินเท่ากับจำนวนหม้อยายของพ่อแม่
– ผ้าขาวสำหรับปิดปากหม้อ
– ด้ายดิบสำหรับผูกปากหม้อและทำสายสำหรับแขวน
– ขี้ผึ้งสำหรับให้พ่อแม่ปั้นหุ่นยาย
- หมากพลู เท่ากับจำนวนยาย
– มะพร้าวเท่ากับจำนวนตะกร้า (สำหรับยายตะกร้า)
- ตะกร้าสาน ตามจำนวนยาย
- ชาม
- บ้านเป็นรูปสามเหลี่ยม ๒ หลัง
- ไม้ทำเป็นรูปดาบ (เจว็ด) เท่ากับของพ่อแม่
- หัวข้าวหัวแกง ขนมต้มแดง ต้มขาว น้ำ ธูป เทียน
การรับยายจะรับในเดือน ๖ และเป็นวันศุกร์ ผู้รับยายจะนำอุปกรณ์ใส่หาบไปบ้านพ่อแม่และบอกว่าจะมารับยายไปอยู่บ้านใหม่ พ่อแม่ก็จะจัดเตรียมมอบยายให้กับลูกไป โดยนำขี้ผึ้งมาปั้นเป็นรูปคนให้เท่ากับจำนวนยาย ใส่หม้อ ใส่ตะกร้า ใส่ชาม ใส่บ้าน จัดเตรียมให้จนเรียบร้อยแล้วนำใส่หาบให้ลูกหาบนำกลับบ้านแม่ก็จะเดินมาส่งให้ที่บ้านด้วยตนเองและจัดทำให้จนเรียบร้อย เวลารับยายจากพ่อแม่ก็จะพูดว่า “ปู่ยา ตายาย ไปอยู่กับลูกหลาน ให้ลูกหลานอยู่เย็นเป็นสุข ทำมาหากินขอให้ร่ำรวย มีโชคมีลาภอยู่เย็นเป็นสุข” แล้วหาบกลับบ้าน ในระหว่างทางใครทักทายห้ามพูดจนกว่าจะถึงบ้าน เมื่อถึงบ้าน จะนำหม้อยายไปแขวนข้างฝาบ้านตามทิศที่พ่อแม่บอก เสร็จแล้วจุดเทียนจุดธูป ๓ ดอก และพูดว่า “ขึ้นปีใหม่เดือนใหม่ ลูกหลานได้รับปู่ย่า ตายาย มาอยู่ด้วย ขอให้ลูกหลานอยู่เย็นเป็นสุข” จะจุดธูป ๓ วันหลังจากรับยายมาอยู่ด้วย หลังจากนั้นก็จะไหว้ยายเมื่อถึงเดือน ๖ ของทุกๆ ปี โดยนำบายศรีปากชาม ขนมต้มแดง ต้มขาว หัวข้าวหัวแกง หมากพลู น้ำ ไหว้ยาย เพื่อให้ทุกคนในบ้านอยู่เป็นสุข สำหรับเครื่องไหว้ยายแต่ละครอบครัวจะไม่เหมือนกัน แล้วแต่บรรพบุรุษจะปฏิบัติกันมา อาหารที่ยายชอบและต้องบอกเล่าและเรียกให้ยายกินก่อนเจ้าของบ้านนั้นมีหลายอย่าง เช่น แป้งจี่ เวลาทำขนมจีนก่อนจะบีบเป็นเส้นต้องปิ้งแป้งจี่ชิ้นเล็กๆ ให้ยายก่อนเสมอ ถ้าลืมก็จะบีบขนมจีนไม่เป็นเส้น ถ้าบ้านใดยายชอบกินกระต่าย ถ้าลูกหลานนำกระต่ายมาแกงกิน จะต้องบอกยายและนำแกงกระต่ายไปให้ยายกินก่อนเสมอ ถ้าลืมจะทำให้ลูกหลานมีอันเป็นไป เพื่อจะบอกให้รู้ว่ายายไม่พอใจ แล้วจะต้องบอกเล่าและหามาแกงให้ยายกินให้จงได้
